Qigong

Qigong (氣功)

To praca z energią, sztuka posługiwania się Qi. W ujęciu tradycyjnej medycyny chińskiej przychodzimy na świat zaopatrzeni w określoną ilość energii witalnej Qi, którą dziedziczymy po rodzicach. Podczas naszego życia stale uzupełniamy zapasy energii czerpiąc ją z pożywienia i z powietrza. Mówiąc w największym skrócie, Qi daje nam siłę fizyczną, bystrość umysłu, chroni nas przed chorobami. Nasza Qi składa się z dwóch elementów: Yin i Yang. Gdy pozostają one w równowadze, cieszymy się zdrowiem i pogodą ducha. Gdy jednak jakieś niekorzystne czynniki zewnętrzne lub wewnętrzne zakłócą tę równowagę, możemy mieć kłopoty z koncentracją, czuć się zmęczeni lub chorować.

Tradycyjna medycyna chińska, ale przecież medycyna zachodnia także, zwracają – i słusznie – wielką uwagą na wszelkie działania prewencyjne, na zapobieganie chorobom zanim się one w ogóle pojawią. Qigong jest właśnie takim sposobem dbania o własną energię, który ma na celu zapewnienie trwałej równowagi między Yin i Yang, a co za tym idzie – zdrowia.

Dla osób praktykujących Qigong oraz inne chińskie sztuki walki ma także inną wartość. Ułatwia koncentrację i znacznie poprawia jakość ćwiczeń, a w połączeniu z wizualizacją, może nas doprowadzić do znaczących osiągnięć w uprawianej dziedzinie. Dotyczy to zresztą nie tylko sztuk walki, bowiem Qigong pomaga osiągnąć znacznie lepsze rezultaty we wszystkich dziedzinach życia zawodowego oraz intelektualnego. Pomaga rozwinąć talent i nasze wrodzone zdolności pod jednym wszakże warunkiem. Należy ćwiczyć systematycznie, cierpliwie i konsekwentnie.

Qi w naszym ciele

Na początek jednak omówimy, w dużym skrócie, kilka pojęć dotyczących tego tematu z zakresu tradycyjnej medycyny chińskiej, co wydaje nam się konieczne z uwagi na różnice w podejściu do zagadnienia funkcjonowania organizmu ludzkiego pomiędzy Wschodem a Zachodem. Qi odziedziczona po rodzicach, z którą się rodzimy, nosi nazwę Yuan Qi i według medycyny chińskiej tą energią dysponuje już płód w łonie matki. Yuan Qi gromadzi się w naszych nerkach i stamtąd, charakterystycznymi dla siebie meridianami, rozprzestrzenia się w ciele. Dlatego nerki pełnią tak ważną funkcję. Chińscy lekarze przykładają ogromną wagę do prawidłowego funkcjonowania nerek, albowiem od nich zależy sprawne działanie pozostałych narządów wewnętrznych, a co za tym idzie, całego organizmu. O ile Yuan Qi wspomaga i stymuluje funkcjonowanie narządów wewnętrznych, o tyle ona sama również potrzebuje wzmocnienia i odżywienia. Zapasy energii stale uzupełniamy oddychając i spożywając pokarmy. Dzięki temu powstaje energia odżywiająca, Jing Qi, która krąży w naszym organizmie za pośrednictwem kanałów energetycznych oraz naczyń krwionośnych, docierając do wszystkich narządów. Trzecim rodzajem energii jest Wei Qi, która powstaje z energii czerpanej z pożywienia i tworzy nasz mechanizm obronny. Zdaniem chińskich lekarzy rozpościera się ona szczelną warstwą pod naszą skórą i na powierzchni mięśni, stanowiąc zaporę chroniącą nas przed czynnikami patogennymi z zewnątrz.

Energia Qi krąży i przemieszcza się w naszym ciele podążając specjalnymi kanałami – meridianami. Chińska medycyna zajmuje się tym zjawiskiem od ponad 5000 lat i, kierując przepływem Qi, leczy bóle, choroby, znajduje zastosowanie przy znieczulaniu podczas operacji chirurgicznych.

Uważa się, że pierwszym lekarzem, który stosował w Chinach akupunkturę był legendarny cesarz Fuxi. Żył 3000 lat Cesarz Fuxi p.n.e. i to właśnie jemu przypisuje się stworzenie dualistycznej koncepcji filozoficznej Yin Yang.Pierwotnie oba elementy przedstawiano pod postacią smoków. Czerwony smok symbolizował siłę Yang, zielony – Yin. Innym znanym symbolem były dwie ryby zamknięte w kole, czarna ryba odpowiadała pierwiastkowi Yin, biała – Yang. To ten symbol jest obecnie powszechnie znany w nieco zmienionym kształcie jako symbol Taiji. Cesarza Fuxi wymienia się także mówiąc o czterech świętych mężach, autorach Yijing, Księgi Przemian. To on jest uważany za twórcę ośmiu trygramów – Bagua – które stanowią przedstawienie wszystkich możliwych kombinacji pomiędzy elementami Yin i Yang.

„Niebo i ziemia wyznaczają kierunek . Siły góry i jeziora są zjednoczone. Piorun i wiatr wzbudzają siebie wzajemnie. Woda i ogień nie zwalczają się. W ten sposób, w zmienionym porządku, wymieniono osiem trygramów.

Te słowa przypisuje się tradycyjnie cesarzowi Fuxi. Przedstawiony układ trygramów nazywamy „porządkiem wcześniejszego nieba” lub „porządkiem pierwotnym”. Trygramy są w nim przyporządkowane stronom świata. Podstawowa oś to północ – południe łącząca niebo z ziemią, następna łączy góry i jezioro (wiatr wiejący z gór w stronę jeziora lub mgły i chmury unoszące się od strony jeziora w kierunku gór). Para piorun i wiatr wzajemnie się pobudzają, gdy wystąpią jednocześnie, a para żywiołów przeciwnych ogień i woda w relacji pierwotnej nie zwalczają się, lecz równoważą. Ponieważ układ sił Yin i Yang nie jest statyczny, lecz znajduje się w ciągłym ruchu, trygramy zmieniają się. Linie słabe zmieniają się w mocne i odwrotnie. W „porządku pierwotnym” mamy do czynienia z dwoma rodzajami ruchu: ruchem zgodnym z ruchem wskazówek zegara, który pozwala obserwować upływ czasu i określać przemijające zdarzenia. Drugi ruch jest ruchem wstecznym, jakbyśmy wracali do zarodków rzeczy. Znajomość tego ruchu pozwala zaobserwować przyczyny zdarzeń, które dają nam wiedzę o przyszłości. Richard Wilhelm komentuje to w sposób obrazowy w swoim omówieniu Księgi Przemian następująco: „(…) jeżeli zrozumiemy, w jaki sposób drzewo kurczy się do postaci nasienia, będziemy umieli zrozumieć przyszły rozwój nasienia w dorosłe drzewo.”

Zliczanie tego, co mija, zależy od ruchu naprzód. Znajomość tego, co przyjdzie, oparta jest na ruchu wstecz. Dlatego Księga Przemian zawiera liczby poruszające się wstecz”.

„Porządek wcześniejszego nieba”, który ukazuje nam siły występujące we wszechświecie jako pary przeciwieństw odnosi się z jednej strony do praw natury, kosmicznych praw rządzących światem, a z drugiej do życia ludzkiego. Cykliczne zmiany zachodzące w przyrodzie, słabnące i umacniające się linie sił znajdują odzwierciedlenie w życiu ludzi i pozwalają wnioskować o przeszłości i przyszłości. To tradycyjne ustawienie trygramów odnajdziemy dziś na talizmanach i amuletach.

Inny układ trygramów przedstawiał król Wen (Wenwang), założyciel dynastii Zhou (1231 – 1135 p.n.e.). W Księdze rys. 2. Bagua Wenwanga Przemian jego ustawienie nosi nazwę „porządku późniejszego nieba” (rys. 2). W tej kolejności trygramy rysuje się do dziś. Nie występują one w postaci par przeciwieństw, lecz reprezentują kolejność zjawisk w cyklu rocznym. Strony świata odpowiadają w tym ustawieniu porom roku i cały cykl rozpoczyna się od trygramu chen związanego z wiosną, kiedy to cała przyroda budzi się do życia, ożywa i wzrasta do osiągnięcia kulminacyjnego momentu w pełni lata (li).

Kiedy plony dojrzeją nadchodzi czas zbiorów, a wkrótce po nim Pogoda Ducha, wyrażona trygramem tuei symbolizującym jesień. To pora czerpania radości z dojrzałych owoców. Rzeczywiste osiągnięcia podlegają weryfikacji w trygramie kan, którego symbolem jest wąwóz rzeki, a odpowiada on zimie. Wtedy wiadomo, czy dorobek całego roku pozwala przetrwać w spokoju do następnego cyklu rozwoju, kolejnej wiosny.

„Porządek późniejszego nieba” opisujący zjawiska w cyklu rocznym odnosi się także symbolicznie do zamkniętego okresu czasowego, jakim jest doba, ludzkie życie i różnego rodzaju przedsięwzięcia, działania lub zjawiska cykliczne. Jak się przekonamy niebawem, analizując zachowanie energii Qi w naszym ciele, również to zjawisko można nim opisać.

Wspomnijmy jeszcze pokrótce o innym uczonym, który przyczynił się do badania energii w ludzkim ciele. Mowa tu o Cesarzu Huangdi (2697-2598 p.n.e.). W czasach jego panowania, w Chinach nastąpił rozkwit nauk matematycznych, astronomii, rzemiosła i medycyny. Sam cesarz był znakomitym lekarzem i bardzo interesował się akupunkturą. Wydał nawet całkowity zakaz stosowania środków farmakologicznych w leczeniu i zastąpienie ich akupunkturą, ponieważ, jak twierdził, poddani nie dochodzili do zdrowia po zastosowaniu trujących środków pochodzenia roślinnego, zwierzęcego czy mineralnego, zatem nie mogli pracować ani, co gorsza, płacić podatków. Zakaz ten został cofnięty przez następców cesarza, ale od tamtych czasów akupunktura stała się metodą stosowaną powszechnie w medycynie chińskiej. W najstarszym zachowanym po dziś dzień dziele z zakresu medycyny, dwutomowym „Huangdi Neijing” (Kanonie Medycyny Wewnętrznej), opracowanym przez zespół lekarzy w okresie Walczących Królestw (475-221 p.n.e.), jedną księgę poświęcono akupunkturze. „Ling Shu” (Kanon Akupunktury) to dialog pomiędzy Huangdi a jego nadwornymi medykami, w którym omawiają oni teorie Yin Yang, pięciu żywiołów, energii Qi, meridianów i punktów akupunkturowych, techniki nakłuć, a także wskazania i przeciwwskazania do zabiegów.

RYTM DOBOWY I ROCZNY

Energia krąży w naszym ciele bezustannie i w ciągu doby „przypływa” wielokrotnie w kanałach energetycznych zasilając narządy wewnętrzne. Dzieje się to w zgodzie z zegarem energetycznym, według którego w określonych godzinach kolejne meridiany stają się szczególnie aktywne.

Najlepsze godziny do ćwiczeń Qigong to:

23.00 – 1.00
5.00 – 7.00
11.00 – 13.00
17.00 – 19.00

W tych godzinach Yin jest zrównoważone z Yang – na rys. 9 zaznaczono ten czas kolorem niebieskim. Zatem od 23.00 do 1.00 panuje równowaga Yin i Yang, po 1.00 w nocy przeważa stopniowo Yang i taka sytuacja trwa do godziny 11.00 rano, przy czym noc między godziną 1.00 a 5.00 należy do Yang, ale nie wyłącznie. Między 1.00 a 3.00 przeważa „czyste” Yang, następnie wkracza lekka nuta Yin, pamiętamy, że w symbolu Taiji w Yang jest trochę Yin, w Yin jest kropla Yang. I taka sytuacja ma miejsce między 3.00 a 5.00. To Yang z odrobiną Yin. Po okresie równowagi między 5.00 a 6.00, czyli od 7.00 do 11.00 powraca Yang, przy czym od 7.00 do 9.00 jest to znowu „czyste” Yang, a następnie, od 9.00 do 11.00, to Yin w Yang. W czasie między 11.00 a 13.00 znów powraca stan równowagi, po czym od 13.00 do 23.00 stopniowo górę bierze Yin, analogicznie jak Yang występuje w postaci „czystej”, to znów jako Yin z nutą Yang. Między 17.00 a 19. 00 i 23.00 a 1.00 znów obie zasady Yin i Yang się równoważą. Można powiedzieć, dość umownie, że dzień należy do Yin, a noc do Yang. Podobne przełomy następują w ciągu roku. Okres od lata do zimy określamy jako Yang, od zimy do lata jako Yin. Kiedy księżyc rośnie zmierza do Yang, gdy maleje podąża do Yin. Te analogie obserwujemy w całej otaczającej nas naturze.

Przepływ Qi podlega także określonym zmianom w cyklu miesięcznym i rocznym. Będąc bowiem częścią przyrody, podlegamy tym samym co ona prawom. W cyklu miesięcznym jest on związany z fazami księżyca. Gdy księżyca przybywa rośnie też element Yang aż do osiągnięcia kulminacji w pełni. Następnie, gdy księżyca ubywa, rośnie Yin.

Podczas nowiu energia księżyca jest bardzo słaba i nie odczuwamy jej tak mocno jak w pełni. Na ogół mamy najsilniejsze odczucia związane z przepływem energii podczas pełni księżyca, ale nie jest to regułą. Nie znaczy to także, że nie korzystamy z ćwiczeń Qigong, gdy księżyc maleje. To tylko nasze odczucia mogą być wtedy słabsze. Lecz nadal pozostaje to kwestią bardzo indywidualną.

W dłuższym cyklu rocznym najłatwiej jest zaobserwować, że człowiek wyraźnie podlega prawom przyrody. Jeśli pogodzimy się z tym i pozostaniemy w harmonii z naturą, z pewnością najwięcej na tym skorzystamy.

Wiosną robi się coraz cieplej. Cała przyroda otwiera się na świat zewnętrzny, a wraz z nią i ludzie. To okres, kiedy chętnie chłoniemy energię z zewnątrz, pora wzmocnienia organizmu „pod przyszłe zasiewy” poprzez wprowadzenie zewnętrznej Qi. Oznacza to, że podczas ćwiczeń Qigong koncentrujemy się na wprowadzaniu energii do wnętrza organizmu, na wchłanianiu jej.

Lato jest porą wzrostu. Wzrasta też nasza energia. Ćwicząc, myślimy o tym, że Qi, w postaci wyobrażonej kuli lub spirali energii, wychodzi daleko poza granice naszego ciało, zatacza obszerne koła na zewnątrz. Latem możemy dzielić się energią bez żadnego uszczerbku.

Jesień to okres żniw, zbiorów zarówno w przyrodzie jak w naszym organizmie. Koncentrujemy się więc na starannym układaniu naszych zdobyczy osiągniętych dzięki pracy przez okres letni; odkładamy energię niczym zboże w spichlerzu. Ćwicząc jesienią, już nie wysyłamy energii na zewnątrz, ale „magazynujemy ją” dla siebie, ponieważ stanowi ona nasze zabezpieczenie na zimę.

Zimą koncentrujemy się na zatrzymywaniu całej dostępnej nam Qi wewnątrz ciała. Podczas ćwiczeń Qigong dbamy o to, żeby kierować przepływem energii wyłącznie w granicach naszego organizmu dostarczając jej wszystkim narządom wewnętrznym i witalnym układom. Nie możemy teraz liczyć na dopływ energii z zewnątrz, bo cała przyroda zapadła w sen. Postępując zgodnie z prawami natury, zachowujemy się jak niedźwiedź w gawrze.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i publikowanie bez zezwolenia zabronione.